آواها و گویش های محلی هر جامعه ای بیانگر فرهنگ و ادبیات آن می باشد که طی سالیان طولانی بر اثر رویداد های گوناگون زمانه، شکل های متفاوتی به خود گرفته است.

شهادت های مظلومانه و دلاوری های  امامان معصوم شیعیان یکی از دلایل تأثیرگذار در ایجاد سبک های منحصر به فردی در خوانش ها و نوا های مسلمانان است که باعث شده هر کس، با هر لهجه ای مصائب وارده به پیشوایان خود را با سوز صدای به گوش دل مردم برساند.

شهرستان بشاگرد با قرن ها قدمت از جمله مناطق، با فرهنگی غنی است که سبک های خاص خود را در مواجهه با هر رویدادی دارد.

نوحه سرایی و مداحی در وصف امامان معصوم و برای همدردی با غم و مصیبت این بزرگواران بخش اعظمی از گونه های خاص خوانش ها و نوحه سرایی ها را در بشاگرد به خود اختصاص داده است.

«مرثیه» یکی از سوزناک ترین نواهای مردم بشاگرد برای اعلام اندوه و همدردی با سالار شهیدان در ایام محرم است که با سبکی منحصر به خود منطقه، در عاشورای حسینی طنین انداز می شود.

مرثیه نوعی روایت از مصائب وارده بر امام حسین (ع) و خواهر بزگوارشان حضرت زینب (س) است که به دست پیر غلامان بشاگردی که  به آن ها « مُلا» گفته می شود و عمرشان را صرف خدمت گزاری به امام حسین کرده اند، خوانده می شود.حزن و اندوه صدای ملا تا استخوان شنونده رسوخ می کند که باعث می شود عزادارن حسینی که به آن ها «ذاکر» گفته می شود به صورت ایستاده دور ملا حلقه زده و عزاداری خود را آغاز کنند.

با سر دادن بانگ  « زینب به گفت یاران …» از سوی ملا که پیام آور شروع مرثیه و اعلام جمع شدن ذاکران است، حاضران به حالت ایستاده به دور او جمع می شوند و  برای سالار شهیدان و اسرای دشت کربلا سینه می زنند.

مرثیه پس از روضه خوانی و قبل از شروع « واحد» که نوعی سینه زنی سنگین است خوانده می شود تا ذاکران ابتدا با این نوع سینه زنی خود را برای واحد آماده کنند.

مرثیه از دو قسمت با خوانش های متفاوت تشکیل شده که بخش ابتدایی آن از زبان زینب کبری (س) است و نحوه خوانش آن با نوایی غم انگیز و محلی می باشد که پس از اتمام هر بیت ذاکران بیت نخست را با صدای بلند تکرار می کنند.قسمتی از بخش ابتدایی مرثیه به شرح زیر است:

زینب به گفت یاران، ای داد از غریبی

با آه و شور و افغان،بیداد از غریبی

من زار و مبتلایم، بی خویش و اقرُبایم

کس نیست یاور من، هم خویش و غمخور من

قسمت انتهایی مرثیه به حالت رجز خوانی در میدان نبرد است که با لحنی تندتر و بدون هیچ گونه نوایی خوانده می شود.

بخش انتهایی مرثیه به شرح زیر است:

دائم به روزگار عزادار زینب است، دائم بی کس و بی یار زینب استچون رفت رسول حق ز جهان جبرئیل گفت، ماتم نشین احمد مختار زینب استای آب فرات خاکم عالم بر سرت،از بهر حسین چرا نسوزد جگرتاز بهر حسین کباب گردد دلها، ای کاش به کربلا نبودی گذردآن روز که به کف پای حسین تیر زدند، تیری به لب منیر آن میر زدند

وقتی که مدام بوسه می داد رسول، بر بوسه گه رسول شمشیر زدند
ماتم حسین…

در کنار ملاء یک ریش سفید یا فرد محترمی می ایستد که در پایان هر بند از قسمت دوم مرثیه با سردادن بانگ « حسین» و تکرار آن توسط مردم، سینه زنی را مدیریت می کند.

نحوه سینه زنی ذاکرین در مرثیه هم زیبایی های خاص خود را دارد که با سینه زدن های آرام و هماهنگ شروع و به سمت سینه زدن های پیوسته و سنگین که بیشتر شبیه به سبک« شور» است ادامه می یابد که با شروع بیت بعدی مرثیه، حضار سکوت کرده و به ادامه مرثیه گوش می دهند.

در برخی از روستاهای بشاگرد هنگام ورود هیئت های عزاداری در حسینه های دیگر روستاها که برا اساس سنت قدیمی «علم گردانی» صورت می گیرد از دیگر زمان های خواندن مرثیه است که توسط مداحان محلی همراه هیئت انجام می شود.